Vragen en antwoorden voor zwangeren

Nederland heeft een uniek verloskundig stelsel, dat onderscheid maakt tussen zwangerschappen die ‘normaal’ (ongecompliceerd) verlopen en zwangerschappen die gecompliceerder of medisch zijn. Het gaat uit van het vinden van afwijkingen van de ‘normaal’. Dit heet risicoselectie: tijdig opsporen van risico’s die mogelijk kunnen leiden tot complicaties. Die risicoselectie doet een eerstelijns verloskundige. De verloskundige heeft hiervoor een studie Verloskunde gevolgd. Eerstelijns verloskundige zorg wordt in de wijk geleverd en bevallen kan thuis, in een geboortecentrum of poliklinisch (in het ziekenhuis onder verantwoordelijkheid van de eerstelijns verloskundige).

Tweedelijns zorg

Als er in de eerste lijn risico’s of complicaties ontstaan, kun je, als je dat wilt, worden doorverwezen naar de tweede lijn. Tweedelijns zorg vindt plaats in het ziekenhuis onder de verantwoordelijkheid van een gynaecoloog. De gynaecoloog is, na de studie Geneeskunde, in het ziekenhuis opgeleid tot medisch specialist. Tijdens die specialisatie, heet hij of zij AIO, oftewel Arts In Opleiding.

In de praktijk wordt tweedelijns zorg meestal niet door een gynaecoloog geleverd, maar door AIO’s of klinisch verloskundigen. Zij staan hierbij onder toezicht van de gynaecoloog, die eindverantwoordelijk is.

Beroepsverenigingen

Alle genoemde professionals worden binnen het stelsel vertegenwoordigd door beroepsverenigingen. De beroepsverenigingen zijn op landelijk niveau verantwoordelijk voor het maken van de onderlinge afspraken. Als je meer wilt weten, kun je naar de websites van de beroepsvereniging gaan:

Verloskundigen: KNOV, deverloskundige.nl.

Gynaecologen: NVOG, degynaecoloog.nl

Mensenrechten algemeen

Ieder mens heeft mensenrechten. Deze rechten vormen de basis voor alle wetten, maar ook voor de manier waarop we van elkaar verwachten dat we met andere mensen omgaan. Dat laatste heet gewoonterecht. In Nederland zijn de mensenrechten geregeld in het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM).  Het verdrag bestaat sinds 1950 en is gebaseerd op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948. Het verdrag verplicht de deelnemende landen, waaronder Nederland, om de mensenrechten in de nationale wetgeving op te nemen.

Belangrijke rechten binnen de Nederlandse geboortezorg

In Nederland zijn de mensenrechten opgenomen in de grondwet en voor de gezondheidszorg verder uitgewerkt in onder andere de WGBO.

WGBO

De Wet op de Geneeskundige Behandel Overeenkomst (WGBO) is van belang voor iedereen die met medische zorg te maken krijgt. Zodra een arts een cliënt gaat onderzoeken of behandelen, is er sprake van een geneeskundige behandelovereenkomst. De behandelovereenkomst ontstaat al zodra een cliënt een zorgverlener belt of de wachtkamer binnenloopt.

De WGBO beschrijft de rechten en plichten van cliënten in de zorg. De GeboorteBeweging zou willen dat iedere zwangere en (geboorte)zorgverlener de WGBO goed kent. In deze wet wordt onder andere het recht op informatie, het recht op toestemming voor een medische behandeling (informed choice of consent), het recht op inzage in het medische dossier en het recht op privacy en geheimhouding van medische gegevens geregeld.

Kort vertaald komt dat hierop neer:

• Recht op informatie / een geïnformeerde keuze / informed consent
  In Nederland heeft iedereen het recht om een geïnformeerde keuze te maken voordat hij of zij een medische behandeling ondergaat. Informed choice ligt vast in de WGBO en zou ten grondslag moeten liggen aan elke richtlijn in de zorg. De definitie van informed choice is: een beslissing die is gemaakt na zorgvuldig afwegen van alle relevante informatie en in relatie tot iemands unieke omstandigheden, overtuiging en ervaring. Wat is “relevante informatie”? Simpel: het is álle informatie die jij nodig hebt om tot een keuze te komen. Een zorgverlener hoort je alle feitelijke informatie te geven over de voor- en nadelen van elke optie die jij tot je beschikking hebt.

  Naast de mening van de specialist, gaat het hierbij ook over je eigen ervaring, gevoel en gezond verstand. Daardoor kan het zijn dat de zorgverlener net een andere risico-afweging maakt dan jijzelf, op basis van dezelfde informatie. Weet dat jouw risico-afweging en jouw keuze dan leidend zijn – zolang je ze maar meegenomen hebt in je beslissing.

  Het is géén geïnformeerde keuze als je een keuze maakt omdat het nu eenmaal “altijd zo gaat”, of omdat een zorgverlener alleen de voordelen noemt van de opties die zij adviseert, en niet de nadelen. Aan alle medische handelingen kleven zowel voor- als nadelen. Hetzelfde geldt voor afwachten in plaats van medisch ingrijpen. Jij bent degene die bepaalt wat de doorslag geeft in jouw keuze(s).

  ! Je kunt als zwangere altijd om meer informatie en/of tijd vragen voordat je een beslissing neemt of afspraak maakt met je zorgverlener! Daar heb je recht op!

• Recht op keuzevrijheid
  Jij als zwangere bent degene die de eindbeslissing neemt over de zorg die je wel of niet wenst te ontvangen.
• Recht op inzage medisch dossier
  Zowel tijdens je zwangerschap als na de bevalling kan je je medisch dossier opvragen. Je hebt recht op inzage.
• Recht op privacy en geheimhouding medische gegevens
  Elke zorgverlener moet zich houden aan de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Deze Europese regelgeving is vanaf 25 mei 2018 van kracht. In de hele Europese Unie (EU) geldt nu dezelfde

Als je het niet eens bent met de zorg die je hebt ontvangen, kun je een klacht indienen. Iedere zorgverlener of instelling is verplicht klachten te behandelen. Zorgverleners of instellingen zijn hiervoor aangesloten bij een geschilleninstantie of hebben zelf een klachtenfunctionaris of klachtencommissie.

Als je een klacht hebt, raden we je aan om eerst in gesprek te gaan met je zorgverlener. Het kan helpend zijn om iemand mee te nemen die jou steunt en die je eraan herinnert als je iets vergeet wat je had willen bespreken. Plan voldoende tijd in om de klacht goed te bespreken. Iemand vinden om mee te gaan kan ook via onze geheime Facebookgroep!

Kom je er met je zorgverlener niet uit, dan kan de zorgverlener je wijzen op de te nemen route om een klacht in te dienen. Wil je het liever niet aan je zorgverlener vragen, neem dan contact op met de GeboorteBeweging voor meer informatie en / of wordt lid van onze Facebookgroep. Daar kunnen we je hierover verder informeren.

Tuchtzaak / civielrechtelijke procedure

Na(ast) een klachtenprocedure kun je een tuchtzaak of een civielrechtelijke procedure starten. Het is dan verstandig om een advocaat in de hand te nemen die ervaring heeft met dit soort zaken. Neem contact op met de GeboorteBeweging als je namen wilt van advocaten die wij je kunnen aanraden.

Hoger Beroep

Als je klacht door de rechter op alle of sommige onderdelen wordt afgewezen, kan je beslissen in Hoger Beroep te gaan. Het is belangrijk dit heel weloverwogen te doen en samen met ervaringsdeskundigen te beslissen wat de aanpak wordt. Neem contact op met de GeboorteBeweging als je hier meer over wilt weten.

Europees Hof

Wanneer je klacht of eis ongegrond wordt verklaard in Hoger Beroep, is er nog één laatste mogelijkheid om verder te procederen. Dat gebeurt dan op Europees niveau. Je klaagt dan in feite niet meer de zorgverlener of zorgverlenende instantie aan, maar je eigen overheid. Je zegt dan eigenlijk dat jouw overheid je via het Nederlands recht niet genoeg beschermd heeft en gaat hogerop.

Elke Nederlandse staatsburger kan daartoe een procedure indienen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Dit kan alleen als je eerst bij een nationale rechter een procedure hebt doorlopen. De wederpartij is dan dus de overheid, omdat die zich door ondertekening van het het EVRM heeft verplicht de mensenrechten te waarborgen in de nationale wetgeving en jij vindt dat zij zich daar niet goed aan houdt. Een uitspraak van het EHRM is bindend voor alle staten die het verdrag hebben ondertekend. Dat betekent dat een uitspraak in een zaak uit één land direct ook geldt voor álle andere Europese landen.

Heb je na het lezen van deze informatie vragen? Bel gerust de Geboortebeweging!

Een stukje geschiedenis: hoe een Hongaarse zaak ook het Nederlands recht veranderde.

Een bekende en belangrijke zaak in de geboortezorg is die van Ternovszky versus Hongarije uit 2009. De Hongaarse Anna Ternovszky was van plan om thuis te bevallen in plaats van in een ziekenhuis. Maar verloskundigen werden door Hongaarse wetgeving ontmoedigd om thuisbevallingen te begeleiden. Daardoor kon zij geen verloskundige vinden die haar daarbij wilde ondersteunen.

Omdat ze bij een thuisbevalling geen hulp kon krijgen en bij een ziekenhuisbevalling wel, was zij niet vrij om zelf te kiezen waar en met wie zij beviel. Ternovszky kreeg gelijk: de rechter oordeelde dat zij inderdaad niet vrij was geweest om te kiezen voor een thuisbevalling, terwijl dat volgens het hof wel haar goed recht was. Deze uitspraak is bindend voor alle landen die het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens hebben ondertekend. Ook Nederland is daarom verplicht om ervoor te zorgen dat vrouwen de vrijheid hebben om te kiezen voor een thuisbevalling.

Er zijn twee opties: je wilt als zwangere/barende vrouw iets niet, of je wilt iets juist wél. De eerste categorie wensen is overzichtelijker; je hebt altijd het recht bepaalde zorg te weigeren. Altijd. Nee = nee, ook tijdens een wee.

Anders is het als je een bepaalde interventie juist wél wilt, maar daar geen directe medische reden voor is. Je kunt deze zorg niet “eisen”, maar je mag wel van je zorgverlener verwachten dat je wensen serieus genomen worden en dat er gekeken wordt naar wat er mogelijk is.

Kom je er niet uit met je zorgverlener en wil jouw zorgverlener om die reden geen zorg meer aan jou geven? Dan is jouw zorgverlener verplicht om vervanging te zoeken. Dit heet de zorgplicht. Een zorgverlener mag de vrouw nooit in de kou laten staan.

Richtlijnen en protocollen

Zorgverleners werken met richtlijnen en protocollen. Deze richtlijnen en protocollen verschillen vaak per regio, en zelfs per zorginstituut. Een richtlijn of protocol is géén wet, maar een handvat voor zorgverleners om onderling afspraken te maken over wat zij als goede zorg zien. Richtlijnen beschrijven wat er volgens de beroepsgroep voor zorg moet worden aangeboden. In protocollen staat hoe de zorgverleners samenwerken om die zorg te leveren.

Een richtlijn of protocol is voor een deel gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek (evidence based), maar voor een vaak groter deel op eigen ervaringen van zorgverleners en op wat zij gewend zijn (practice based, ‘we doen het, omdat we het zo doen’).

De Verloskundige Indicatielijst (VIL)

De beroepsverenigingen van verloskundigen en gynaecologen hebben op landelijk niveau afspraken gemaakt over welke zorgverlener zij wanneer het meest geschikt vinden om zwangerschappen en bevallingen te begeleiden. Die afspraken staan in de Verloskundige Indicatielijst, kortweg de VIL. De VIL wordt gebruikt voor de eerder genoemde risicoselectie. Het bepaalt of je wel of geen medische indicatie krijgt. Het is geen wet, en je kunt en mag afwijken als je van mening bent dat het risico niet op jou van toepassing is, bijvoorbeeld. De VIL is aan herziening toe, en zal de komende jaren onderwerp voor onderwerp aangepast worden. Wat de VIL als richtlijnen hanteert, kan niet altijd hard gemaakt worden met wetenschappelijk bewijs. Voel je dus nooit bezwaard of onverantwoordelijk als je zelf op basis van de informatie die jij verzameld hebt, je eigen keuzes maakt.

Een overzicht van de richtlijnen voor verloskundigen vind je hier (https://www.knov.nl/vakkennis-en-wetenschap/tekstpagina/14-1/richtlijnen/). Een groot deel van deze richtlijnen wordt momenteel herzien.

De richtlijnen voor gynaecologen vind je hier https://www.nvog.nl/kwaliteitsdocumenten/richtlijnen/.

Afwijken van richtlijnen en protocollen;

Leidraad verloskundige zorg buiten de richtlijnen

Zorgverleners kunnen (en mogen) altijd beargumenteerd van de richtlijnen of protocollen afwijken. Omdat zorgverleners het soms lastig vinden om daar concreet invulling aan te geven, is eind 2015 een gezamenlijke leidraad door gynaecologen en verloskundigen vastgesteld: de Leidraad verloskundige zorg buiten de richtlijnen. Deze leidraad biedt zorgverleners concrete handvatten over hoe om te gaan met verzoeken van zwangeren om zorg buiten de richtlijnen om te ontvangen. Dus eigenlijk een richtlijn voor het afwijken van de richtlijn.

Je eigen afwegingen maken tijdens je zwangerschap en bevalling; het klinkt zo eenvoudig, maar kan in de praktijk best taai zijn, zeker als je wat anders wilt dan ‘standaard’. Wat zijn de opties eigenlijk? En wat past bij jou? Soms lijkt het alsof je geen keuze hebt, maar dat is nooit zo:

• Je recht op informed consent
  Voordat je kiest, heb je recht op informatie over de voor- en nadelen van alle opties die er zijn. Het gaat om álle informatie die jij nodig hebt om een keuze te kunnen maken, en gaat dus verder dan de mening of voorkeur van je zorgverlener.
• Dwang
  Als je zorgverlener je heel vriendelijk maar zonder verdere uitleg vertelt dat iets de “veiligste of beste” optie is en “moet gebeuren”, dan is dat een subtiele vorm van dwang. Als je hier last van hebt, dan is het belangrijk dit aan je zorgverlener te laten weten en naar zijn of haar argumenten te vragen.
• Bedenk je dat er veel standaard onderzoek is dat er gewoon bij lijkt te horen en dat “nee” zeggen daarom lastig is. Het zou het mooiste zijn als je informatie krijgt over alles wat je zorgverlener wil doen, zodat je zélf kunt kiezen of je dat zelf óók wilt. Zorgverleners vergeten dit soms wel eens, doordat ze gewend zijn een bepaalde handeling altijd te doen. Een voorbeeld is het vaginaal toucher. Dat is niet verplicht, en een zorgverlener moet altijd eerst om toestemming vragen.
• De verschillende visies op zwangerschap en geboorte
  Er zijn mensen die erop vertrouwen dat een vrouwenlichaam is gemaakt om kinderen te baren, en mensen die dat proces zien als een riskant gebeuren dat met gebruik van technologie goed in de gaten moet worden gehouden. De meeste mensen zitten tussen deze twee uitersten in. De mening van de zorgverlener die je spreekt, bepaalt mede welke informatie hij of zij je geeft. Probeer altijd zoveel mogelijk om neutrale informatie te vragen en laat je zorgverlener zijn of haar voorkeuren goed beargumenteren met bijvoorbeeld cijfers uit wetenschappelijk onderzoek.
• Doen wat iedereen doet?
  Mensen kiezen vaak voor dat wat veel andere mensen ook kiezen, of voor dat wat geadviseerd wordt door een naaste. Het is goed om je te realiseren wat jij zelf belangrijk vindt, en dat proberen los te zien van de mening van “de meeste mensen” of “de gemiddelde zwangere’. Wat iedereen doet, is niet altijd het beste voor jou!

Op de pagina ‘In gesprek met je zorgverlener’ geven we je puntsgewijs tips die hierover gaan.

Als zwangere kan de hoeveelheid informatie die je van je zorgverlener krijgt, overweldigend zijn. Dit kan bijvoorbeeld gaan over een grotere kans dat er iets mis gaat. Het is belangrijk om te beseffen dat een verhoogd risico niet per se betekent dat dit ook gaat gebeuren. Sterker nog: de kans dat het gebeurt, kan alsnog heel erg laag zijn. Als een zorgverlener zegt: je hebt 50% meer kans op een negatieve uitkomst, wat betekent dat dan? Om die vraag te beantwoorden, moet je eerst weten hoe vaak die negatieve uitkomst normaal gesproken voorkomt. Is dat bij 1 op de 1000 zwangere vrouwen, dan is dat nu 1,5 op de 1000 vrouwen. Het is belangrijk dat je zorgverlener beide cijfers vertelt, zodat het voor jou duidelijk is wat dat verhoogde risico precies inhoudt in jouw individuele situatie.

Daarnaast is het belangrijk dat je zorgverlener niet alleen de risico’s van een mogelijke complicatie vertelt, maar ook de risico’s van mogelijke medische interventies. Alleen dan kan jij de verschillende risico’s tegen elkaar afwegen en je eigen keuze maken.

Heb je vragen over de informatie die jouw zorgverlener heeft gegeven over bepaalde risico’s? Bel ons, of stel je vraag op de geheime Facebook-groep. Aanmelden kan

Maak een geboorteplan

Een geboorteplan is een goede manier om je op je bevalling voor te bereiden. Een geboorteplan is een document waarin je je wensen en verwachtingen van de zorg rondom je bevalling opschrijft. Het vermeldt in korte zinnen wat deze wensen zijn, en ook wat je pertinent níet wilt. Het is verstandig om dit document ruim voor je bevalling met je zorgverleners en begeleiders te bespreken.

Je hebt veel keuzes rondom je bevalling. Onderstaand vind je een groot aantal punten om over na te denken en die je eventueel mee kunt nemen in je geboorteplan.

Nadat je je geboorteplan hebt besproken, wordt het onderdeel van je medisch dossier. Het is net zo belangrijk als bijvoorbeeld je medische voorgeschiedenis.

Tijdens je bevalling wissel je soms van zorgverlener. Je mag van alle zorgverleners verwachten dat ze je geboorteplan hebben gelezen, zodat ze weten wat voor jou belangrijk is. Vraag aan je zorgverleners of ze je geboorteplan hebben gelezen. En zo niet, verzoek ze dat alsnog te doen. In spoedsituaties is het fijn als iemand in één zin het allerbelangrijkste kan vertellen aan je zorgverleners.

Hoe maak je een geboorteplan?

• Maak een kort geboorteplan of een samenvatting van maximaal één A4-tje. Beschrijf daarin:
  • dat jij om expliciete toestemming gevraagd wilt worden voor alle handelingen die op jou of je kind worden verricht (informed consent),
  • wie je bent en hoe je wilt dat er met je wordt omgegaan,
  • je belangrijkste specifieke wensen.
• In deze lijst vind je ter inspiratie een overzicht van onderwerpen waar je over na kunt denken ter voorbereiding op je bevalling. Het is niet de bedoeling om ze allemaal op te nemen in je geboorteplan. Gebruik uit de lijst wat jij belangrijk vindt.
• Laat je gedachten gaan over wat jij vindt van handelingen die “standaard zorg” zijn. Te denken valt aan: een knip, wie pakt je kindje aan, wanneer wordt de navelstreng doorgeknipt, een prik om de placenta te laten komen en het geven van vitamine K aan je kind. Kijk voor meer informatie onder zorg kiezen.
• Wees voorzichtig met de term “tenzij medisch noodzakelijk”, zoals bijvoorbeeld in de zin “geen knip, tenzij medisch noodzakelijk”. De invulling van de term “medisch noodzakelijk” verschilt sterk per zorgverlener. Beter is duidelijk te zijn over wat je niet wilt, dus in dit geval “geen knip, behalve met mijn uitdrukkelijke toestemming”.
• Bespreek je wensen met je (beval)partner. Vertel wat jij van hem of haar verwacht tijdens de bevalling. Wat zou je fijn vinden, wat zijn je angsten en onzekerheden? Hoe kan hij of zij je helpen?
• Het is ook belangrijk om de wensen, angsten en onzekerheden van je partner te bespreken. Kijk hoe je daar rekening mee kunt houden in jouw geboorteplan. Maar onthoud dat jij degene bent die jullie kindje gaat baren en je partner verantwoordelijk is voor het bewaken van de randvoorwaarden om dat zo goed mogelijk te kunnen doen.
• Denk daarbij vooral aan handelingen die, uit gewoonte of haast, zonder informed consent uitgevoerd worden (ik wil de navelstreng uit laten kloppen). Zaken die vrij gebruikelijk zijn hoef je niet expliciet te benoemen (“mijn partner knipt de navelstreng door”).
• Bespreek jullie plan en wensen met je zorgverlener.

Je geboorteplan wordt aan je medisch dossier toegevoegd. Laat daarbij expliciet vermelden dat jij alle betrokken zorgverleners vraagt het door te lezen, voordat ze aan jouw zorg beginnen.

Heb je hier vragen over? Neem gerust contact met ons op of stel ze op onze geheime Facebookgroep!

Bezint eer ge begint

• Pak de actieve rol, het gaat om jouw lijf/ zwangerschap/ baby/ bevalling.
• Laat je informeren over meerdere opties in je zorgproces.
• Bedenk wat je (zorg)vraag is, voor je met je zorgverlener gaat praten. Zorgverleners zijn erg gewend adviezen te geven. Vaak wil je dat advies ook, maar misschien heb je wel alleen behoefte aan informatie, of wil je juist zélf een voorstel doen.
• Laat pas een onderzoek verrichten als je een vraag hebt. Soms krijg je een advies om een onderzoek te laten doen waarbij je zelf twijfelt of je het wel nodig hebt. Het kan aantrekkelijk lijken om te denken: “als ik nu even mee werk, dan scheelt me dat een discussie en hopelijk is er toch niks aan de hand.” Als niet duidelijk is waarom een consult of onderzoek voor jóú van belang is, zorg dan dat je dat eerst helder hebt. Ga pas akkoord als je zelf overtuigd bent van de meerwaarde die het onderzoek je oplevert.
• Maak van tevoren voor jezelf zo concreet mogelijk wat je wilt of niet wilt. Stel dat je niet ingeleid wilt worden. Wat is daar dan de reden van? Wil je bijvoorbeeld graag een spontaan begin van de bevalling afwachten? Of wil je thuis bevallen? (En waarom dan?) Of wil je vooral geen gel? Of wil je wel ingeleid worden, maar wil je meebeslissen over hoe snel het infuus wordt opgehoogd? Het is voor de zorgverlener gemakkelijker om met je mee te denken, wanneer jij weet wat je eigen motivatie is voor wat je wilt.

In gesprek

• Vaak ben je als ‘cliënt’ of ‘patiënt’ veel minder mondig dan je anders in het dagelijks leven bent. Bedenk dat dat niet raar is, maar een gevolg van de ongelijke verhouding tussen zorgverlener en zorgvrager, en houd hier rekening mee.
• Neem altijd iemand mee die niet alleen kan meeluisteren, maar ook jouw boodschap kan helpen verwoorden naar de zorgverlener.
• Vraag om onderbouwing voor en uitleg over de mogelijkheden die jouw zorgverlener voorlegt.
• Als een risico verhoogd is, wat betekent dat dan? Hoe hoog is dat risico dan in jouw geval? En is dat risico anders dan voor anderen? Wat is ‘normaal’? Als een zorgverlener je hier geen duidelijk antwoord op kan geven, zou dat erop kunnen wijzen dat de onderbouwing voor zijn / haar voorstel niet sterk is. Voel je dan niet bezwaard als je doorvraagt: je hebt recht op die informatie. Vaak worden adviezen op basis van gewoontes of protocollen gegeven, terwijl jouw situatie om iets anders vraagt.
  • Wat zijn de voordelen van de voorgestelde behandeling?
  • Wat zijn de nadelen van de voorgestelde behandeling?
  • Welke andere opties zijn er?
  • Wat gebeurt er als je niets doet?
• Als je gaat twijfelen of in de war raakt, neem dan een time out. Als je onder druk staat, wordt de kans groter dat je een beslissing neemt waar je achteraf spijt van krijgt.
• Vraag om duidelijkheid over ‘mitsen en maren’ op afspraken; als je bijvoorbeeld afspreekt bewegingsvrijheid te hebben bij een bevalling, mits dat medisch gezien verantwoord is, vraag dan door. In welke situaties zou dat betekenen dat je niet meer zelf je houding kunt kiezen? Als je afspreekt “af en toe” van het CTG af te kunnen, hoe lang is dat dan precies?
• Vraag de zorgverlener de gemaakte afspraken in het dossier vast te leggen en vraag om een kopie. Dan kun je zelf zien of je zorgverlener je wensen goed begrepen heeft.
• Heeft de zorgverlener met wie je de afspraken gemaakt hebt, ook de steun van zijn collega’s? Het kan niet zo zijn dat het nakomen van de afspraken, afhankelijk is van wie er dienst heeft op de dag van jouw bevalling.
• Als een zorgverlener je onder druk zet over een interventie die je niet wilt, geef je nee dan duidelijk aan. Je zorgverlener mag niet ingrijpen zonder jouw toestemming.
• Vraag om een second opinion of om een doorverwijzing naar een andere zorgverlener, als je er met je huidige zorgverlener niet uitkomt.

Twijfels?

• Vertrouw je onderbuikgevoel. Heb je het idee dat je zorgverlener je niet goed begrepen heeft? Of twijfel je of de gemaakte afspraken wel door alle dienstdoende collega’s gerespecteerd worden? Doe daar dan iets mee. Vraag een tweede gesprek aan, communiceer je onrust of ga desnoods op zoek naar een andere zorgverlener.

Kom je er niet uit; neem gerust contact met ons op.

Als je meer informatie nodig hebt over jouw specifieke medische situatie, is het in eerste instantie aan je zorgverlener om dat te geven. Bedenk: het is aan hen om jou te overtuigen, niet andersom! Aan de andere kant is het ook begrijpelijk dat je zelf op onderzoek wilt uitgaan om relevantie informatie bij elkaar te verzamelen.

Als een zorgverlener zegt dat het gegeven advies een ‘richtlijn of protocol’ is, betekent het trouwens niet dat er keihard wetenschappelijk bewijs is. Bij het schrijven van richtlijnen wordt elk bewijs onder de loep genomen en ingedeeld in een van de volgende vier categorieën: is er sterk wetenschappelijk bewijs op basis van verschillende grootschalige onderzoeken (categorie A), leunt het bewijs nog op één, goed uitgevoerd onderzoek (B), is er sprake een matig uitgevoerd onderzoek dat aanleiding is voor meer onderzoek (C) óf is er géén direct bewijs, maar is de richtlijn gebaseerd op de ervaring van deskundigen (D). De hoeveelheid richtlijnen die gebaseerd is op categorie A is hooguit dertig procent.

Dit betekent niet dat alle niet categorie A-richtlijnen linea recta de prullenbak in kunnen, wél dat het belangrijk is om te weten in welke categorie de richtlijn of het protocol valt waar je als zwangere mee te maken krijgt. Bij een ‘expert opinion’ kan het immers nooit zo zijn dat het standaard beleid wordt en je als zwangere moet knokken als je iets anders wilt. ‘Evidence based medicine’ (EBM) is meer dan “ik ben helemaal up to date wat betreft het onderzoek”: je kunt nooit een individuele situatie beoordelen op onderzoek dat over een hele groep gaat, en bovendien heeft elke zorgverlener zijn eigen visie en ervaring. Daarom bestaat EBM niet uit één, maar uit drie onderdelen: wetenschappelijk onderzoek, de ervaring van de zorgverlener en….. tadadada……de WENSEN VAN DE CLIËNT!

Wil je zelf op zoek naar medische informatie, dan kan je de richtlijnen of protocollen lezen op de websites van de beroepsverenigingen van verloskundigen (knov.nl) en gynaecologen (nvog.nl).

Kritische beschouwingen van beleid in de geboortezorg vind je o.a. op dekritischeverloskundige.nl en http://vroedvrouwenradicaal-rebekka.blogspot.com/.

De Engelstalige website evidencebasedbirth.com is ook een mooie bron om zelf op onderzoek te gaan naar de zin en onzin van bepaalde richtlijnen..

Het kan zijn dat er tijdens de zwangerschap of bevalling iets gebeurd is dat je echt niet prettig vond. Vaak besef je dat pas achteraf, omdat je tijdens de hectiek van het moment niet snel kon reageren. Als je er nog mee rondloopt dan is het belangrijk om iets met deze ervaring te doen. Belangrijk voor jezelf, om het te verwerken, en belangrijk voor de zorgverlener, zodat deze de feedback krijgt en zijn gedrag in het vervolg kan aanpassen.

Zorgverleners handelen meestal vanuit de beste bedoelingen. Maar er zijn een aantal situaties die helaas zo ingebed zijn in de zorg dat we ze normaal zijn gaan vinden.

Voorbeelden hiervan:

• Dat je bang gemaakt wordt als manier om je te overtuigen van de noodzaak van een ingreep.
• Allerlei voorschriften krijgen over wat je ‘moet’ en ‘mag’ als je gaat bevallen.
• Langdurig alleen gelaten worden terwijl je dat eigenlijk niet wilt.
• Dat je niet alleen gelaten wordt, wanneer je juist wel privacy wilt.
• Niet meer ‘mens’ zijn, maar een anoniem persoon met een aandoening. Alsof je een omhulsel bent waarvan de gezondheid, gedachtes en gevoelens er niet (echt) toe doen.
• Te horen krijgen dat ‘als je hier niet akkoord mee bent, we je helaas geen zorg kunnen geven’.
• Toezeggingen krijgen die niet waargemaakt konden worden. Zoals bijvoorbeeld een draadloos CTG of een bevalbad.
• Dat er iets met je wordt gedaan terwijl je daar geen toestemming voor hebt gegeven of zelfs ‘nee’ of ‘ik wil dat niet’ hebt gezegd.
• Dat informatie over jou aan anderen is doorgegeven zonder dat je dat wist.
• Dat je het gevoel krijgt dat je lastig bent, te veeleisend, overlast bezorgt.

Negatieve ervaringen in de geboortezorg zijn een taboe. Om het zwijgen hierover te doorbreken, riep Geboortebeweging in december 2017 vrouwen op hun ervaring te delen onder de noemer #genoeggezwegen. Honderden vrouwen gaven gehoor aan de oproep. Lees hier meer over de actie.

De term die voor dit soort ervaringen gebruikt wordt, is ‘obstetric violence’. Er is helaas niet echt een goede Nederlandse term. Violence betekent in deze context niet zozeer ‘geweld’, maar meer ‘grensoverschrijdend’. In feite behelst het alles wat vrouwen in hun zwangerschap of bij hun bevalling als gewelddadig hebben ervaren, maar ook alles wat over hun grenzen ging. Ze kregen een knip die ze eigenlijk niet wilden en waar ze geen toestemming voor gaven, of kregen geen ruggenprik terwijl die wel beschikbaar was toen ze er om vroegen.

En zo zijn er nog allerlei voorbeelden te noemen van dingen waarbij je als zwangere of barende een gevoel van vervreemding, vernedering of zelfs beschadiging hebt.

Hoewel de Nederlandse wet heel helder is over patiëntenrechten (er mag niets gebeuren zonder toestemming) zijn er in de praktijk heel veel voorbeelden van het tegendeel. Want in de zorg zijn we vooral bezig met de intentie van ingrepen. De gevolgen voor de moeder krijgen veel te weinig aandacht.

Wat je kunt doen als je een negatieve bevallingservaring hebt, hangt af van je behoefte. Wil je het gewoon even kwijt, dan kan het delen van je ervaring met een vriendin al opluchten. Veel vrouwen delen hun verhaal op de (besloten) Facebookgroep van de Geboortebeweging en krijgen daar, soms voor het eerst, erkenning voor wat zij hebben meegemaakt.

Beïnvloedt je bevallingservaring je (dagelijks) functioneren, dan zijn er verschillende routes om te bewandelen; je kunt professionele hulp inschakelen die je steunt bij het mentale/fysieke herstel en/of je kunt het gesprek aangaan bij de betrokken zorgverlener die destijds bij je bevalling was. Dit is voor verreweg de meeste vrouwen enorm spannend, maar degene die het daadwerkelijk doen, merken dat het wel helpt om direct te praten met direct betrokkenen. De meeste zorgverleners staan hier ook open voor. Hoe moeilijk ook, probeer het in het gesprek “bij jezelf te houden” en niet met een gestrekt been in de aanval te gaan. Maak duidelijk hoe jij de zorg ervaren hebt, welke gevoelens het opriep en wat de impact op je leven is geweest. Probeer, als het kan, concreet aan te geven hoe je de zorg graag gezien had. Hoe specifieker je bent, hoe meer de ander ervan kan leren. Controleer ook of de ander je begrepen heeft, door bijvoorbeeld te vragen of iemand herkent wat je vertelt.Tip: neem iemand mee die jou kan steunen tijdens het gesprek en die je kan helpen in de emotie van het gesprek geen dingen te vergeten die je had willen zeggen. Zoek je iemand die dat kan? Meld je aan op onze geheime Facebookgroep; daar kan je een oproep plaatsen met de vraag of iemand met ervaring met je mee wil gaan.

Helpt dit niet, of voel je je nog niet gehoord, lees dan hier welke stappen je kunt ondernemen. Voor vragen over juridische hulp of het indienen van een klacht kan je contact opnemen met iemand van onze stichting.

Het kan zomaar zijn dat jouw vraag niet in bovenstaand rijtje staat. Voel je vrij direct contact met ons op te nemen, of je vraag te stellen in onze geheime Facebook-groep.